Trybunał dusz

 

„Trybunał dusz„

Donato Carrisi

Autor/ włoski pisarz, scenarzysta i dziennikarz. Już debiutancka powieść pod tytułem „Zaklinacz” przyniosła mu międzynarodową sławę i uznanie wśród wielbicieli literatury kryminalnej. Carrisi pisze mistrzowsko prowadzone thrillery z wartką, sensacyjną akcją i mrocznym nastrojem, który kłóci się zupełnie z tym, co zwykliśmy myśleć o włoskiej prowincji. Urodził się w roku 1973. Z wykształcenia jest prawnikiem. Mieszka obecnie w Rzymie. Zanim w pełni poświęcił się pisaniu powieści kryminalnych, pracował jako dziennikarz. Tworzył także scenariusze. Wydany w 2009 roku „Zaklinacz” zaowocował pięcioma międzynarodowymi nagrodami literackimi. Powieść tę przełożono, jak do tej pory, na język angielski, francuski, duński, hebrajski i wietnamski. Książka „Trybunał dusz” to pierwsza część z cyklu „Marcus”, którego bohaterką jest Sandra Vega, młoda policjantka z Mediolanu. Na kartach powieści „Trybunał Dusz” będzie musiała zmierzyć się (jednak) z przeciwnikiem, który wydaje się być wcieleniem istoty zła i okrucieństwa.

Tłumaczenie/ Jan Jackowicz

Tytuł oryginału/ it Il Tribunale delle anime.

Tematyka/ Paenitentiaria Apostolica, zwana też Trybunałem Sumienia – powołany w XII wieku organ Kościoła zajmujący się osądzaniem ludzkich grzechów i gromadzący informacje pozyskane w trakcie spowiedzi, mający swoją siedzibę w Watykanie. Jego tajna baza danych to największe archiwum zła na świecie, kartoteka przestępców, o jakiej mogłoby tylko marzyć FBI. Penitencjariusze analizują wydarzenia kryminalne, wyjaśniają zbrodnie i – w razie potrzeby – interweniują lub dyskretnie informują władze. Choć w XX wieku działalność kongregacji została uznana za nielegalną, jej członkowie nadal działają z potrzeby sumienia.

Główny motyw/ Agenci Trybunału, Marcus oraz jego mentor i przyjaciel Clemente, próbują wyjaśnić zagadkę zniknięcia w Rzymie studentki Lary. Podejrzewają, że została uprowadzona. Choć okoliczności były podobne, policja nie łączy tego zdarzenia ze sprawą Jeremiaha Smitha – przebywającego w klinice Gemelli w stanie śpiączki mężczyzny, w którego willi znaleziono przedmioty dowodzące, iż jest seryjnym zabójcą czterech młodych kobiet. Marcus, człowiek obdarzony wyjątkowym zmysłem obserwacji, wierzy, że jest szansa na uratowanie dziewczyny, że Smith nie zdążył jej zabić. Czy jego przeczucie może mieć inną przyczynę, a on sam, nie zdając sobie z tego sprawy, jest zamieszany w porwanie Lary, a nawet gorsze zbrodnie? Jakiś czas temu został postrzelony w głowę, wskutek amnezji nic nie pamięta ze swojej przeszłości. Nieustannie dręczy go pytanie – kim jest? W tym samym czasie Sandra Vega, policjantka z Mediolanu, po otrzymaniu dziwnego telefonu od człowieka podającego się za agenta Interpolu, rozpoczyna prywatne śledztwo w sprawie zagadkowej śmierci męża. Jak się okazuje, nie była ona wypadkiem, lecz morderstwem.

Cytaty z książki charakteryzujące problematykę utworu:

„Rzym to największe zamieszkane miejsce wykopalisk archeologicznych na świecie”.

„(…) mieszkania nigdy nie kłamią”.

„Mówiący o sobie ludzie, potrafią budować piętrowe opowieści, w które w końcu sami zaczynają wierzyć. Ale miejsce, w których żyją, nieuchronnie wyjawia wszystkie ich tajemnice”.

„(…) myśl o nieświadomości nadchodzącej śmierci jest pociechą tylko dla żywych”.

„Czasami Pan Bóg okazuje wielkość poprzez drobne akty zemsty”.

„Chrześcijanie przestali być prześladowani i wyszli z katakumb, za to schronili się w nich poganie”.

„(…) w grupie łatwiej wyzbyć się hamulców, a odpowiedzialność zbiorowa zwalnia od poczucia winy”.

„Czasami ludzie ulegają sile przesądów, pomyślał. I aby wypełnić czymś pustkę, są gotowi uwierzyć w cokolwiek”.

„(…) ból jest jedynym ludzkim doznaniem, które nie musi się wiązać z żadnym wspomnieniem”.

„Kiedy nie można wymierzyć sprawiedliwości, pozostaje tylko wybór między przebaczeniem a zemstą”.

„Każdą istotę ludzką, nawet taką, która wybrała samotny żywot, najbardziej przeraża śmierć w samotności, myśl, że nikt nie będzie po nas płakał, że nikt nie odczuje naszej nieobecności ani nie będzie nas wspominał’.

„Są rzeczy, które nosimy w sobie od dzieciństwa”.

„Potwory także były kiedyś dziećmi (…)”.

„Jest bardziej prawdopodobne, że zamorduje nas bliski krewny albo przyjaciel, z którym utrzymujemy od bardzo dawna zażyłe kontakty, a nie obca osoba”.

„Niełatwo jest wierzyć, że ktoś umieścił nas na świecie tylko po to, żeby patrzeć, jak cierpimy”.

„(…) jakiż to boski plan mógł się kryć za tym łańcuchem tragicznych zdarzeń, które zniszczyły życie dwojga wspaniałych młodych ludzi”.

„Wiara w Boga nie oznacza, że się go kocha”.

„Pytania służą kłamcy za pretekst”.

„W każdym człowieku jest coś, co wykracza poza świadomość, poza doświadczenia i wychowanie. Iskra, która określa go lepiej niż jego imię czy wygląd”.

„Kobiety nigdy nie uprawiają seksu przypadkiem (…)”.

„Za każdym razem, gdy umiera droga osoba, dla tych, którzy zostają, wspomnienia są bolesne”.

„Są rzeczy, które wiążą umarłych ze światem żywych”.

„(…) czas nie zawsze daje nam okazję do naprawienia błędów”.

„Życie jest jedynym antidotum na cierpienie (…)”.

„Nie można mieć do czynienia z mroczną siłą i nie odczuwać jej wpływu”.

„Każdy skończy we własnych odchodach, ale dopiero w takim dniu odkrywamy, kim naprawdę jesteśmy”.

„(…) między dobrem a złem znajduje się lustro. Jeśli w nie spojrzysz, odkryjesz prawdę”.

„Jeśli człowiek odpowiada za swoje czyny, to gdzie tkwi jego wina? W jego ciele, w jego duszy czy w jego tożsamości?”.

„Kiedy nie masz już nic, do czego mogłabyś się zwrócić, pozostaje ci tylko wiara w Boga, w którego nie wierzysz”.

„Potwory nie istnieją, są tylko ludzie, którzy popełniają straszliwe zbrodnie”.

„(…) patrzenie na świat oczami zła jest przekleństwem”.

Na początku należy wyjaśnić, czym we współczesnych czasach zajmuje się najstarsza Dykasteria Kurii Rzymskiej, jaką jest Penitencjaria Apostolska, jak działają jej struktury, uprawnienia, działalności. Zilustrowanie zarówno jej metody codziennej pracy, jak i sposobu traktowania spraw sumienia, pozwolą czytelnikowi zrozumieć, na czym oparł swój pomysł na książkę Donato Carrisi. Musimy mieć świadomość, że z racji swego ciężaru władzy nad ludzkimi sumieniami Dykasteria Kurii Rzymskiej jest zarezerwowana tylko dla Stolicy Apostolskiej. Nie jest znana precyzyjna data jej powstania, lecz na podstawie wiarygodnych źródeł historycznych wiadomo, że pod koniec XII wieku istniał urząd penitencjarza większego. Penitencjaria Apostolska, pomimo swej długiej historii, jest mało znana nawet w świecie kościelnym, głównie z racji natury swej działalności. Na forum wewnętrznym, zarówno sakramentalnym, jak i pozasakramentalnym, Penitencjaria Apostolska udziela „rozgrzeszeń”, „dyspens”, „łask”, „unieważnień”, „zamian” oraz wielu innych łask. Do kompetencji Penitencjarii Apostolskiej należą także sprawy związane z udzielaniem i praktyką odpustów, z wyjątkiem kwestii dogmatycznych tych odpustów, które są zarezerwowane dla Kongregacji Nauki Wiary. Ponadto troszczy się, nawiązując do swych historycznych korzeni sięgających XII wieku, o zapewnienie w bazylikach patriarchalnych Rzymu wystarczającej liczby spowiedników, wyposażonych w odpowiednie upoważnienia. Penitencjaria Apostolska jest więc organem służącym spowiednikom i penitentom. Słusznie można ją nazwać Trybunałem Miłosierdzia, ponieważ jej główną misją jest pomaganie w procesie pojednania z Bogiem i z Kościołem wiernego, który znalazł się w sytuacji niedającej się pogodzić z jego wiecznym zbawieniem.

„Nie istnieją tak straszliwi świadkowie ani tak nieubłagani oskarżyciele jak sumienie, które zamieszkuje w duszy każdego człowieka”. Tymi słowami Polibiusza zaczyna się thriller Donato Carrisi, który pokazuje, że nie trzeba epatować krwią i okrucieństwem na każdej stronie, by przykuć uwagę czytelnika do samego końca. Marcus to człowiek bez przeszłości, którego wspomnienia zostały wymazane przez dramatyczne wydarzenie, które odebrało mu tożsamość. Wskutek postrzału w skroń w pokoju hotelowym w Pradze, po którym pozostała mu widoczna blizna, doznał całkowitej amnezji. Nie pamięta niczego ze swej przeszłości i dręczy go pytanie, kim właściwie jest. Stara się on przypomnieć sobie, co zaszło w owym hotelu, kiedy to zginął ksiądz Devok. Ale Marcus – człowiek z pamięcią lub bez niej – wie, że ma zadanie do wykonania: ma wejść do najciemniejszych jaskiń Zła, gdzie dusza ludzka została bestialsko zbrutalizowana i stała się zdolna do wszelkich niegodziwości. Marcus posiada nadzwyczajny dar, potrafi znaleźć w ludziach anomalie, które mogą doprowadzić go do prawdy. Kiedy ty, praktykujący katolik, idziesz spowiadać się ze swoich grzechów, myślisz, że to sprawa między tobą, księdzem a Bogiem. Chyba że popełniłeś grzech śmiertelny. W tym momencie, bez względu na to, czy jesteś seryjnym mordercą, czy przypadkowym zabójcą, jesteś skatalogowany i zarchiwizowany. Na tym założeniu opiera się książka Donato Carrisiego. Co Kościół robi z tym archiwum, które przechowuje od setek lat? Archiwum początkowo poświęcone zrozumieniu zła, z czasem stało się narzędziem dla księży profilerów, mężczyzn o ukrytej tożsamości (księża-profilerzy się nie znają), którzy odkrywają spiski seryjnych morderców i pomagają policji w ich ujęciu (nie ujawniając przy tym ich tożsamości). Profilerzy ujawniają tylko motywy i działania morderców, sposób ich funkcjonowania, myślenia. Marcus jest jednym z tych Penitencjarzy – profilerów, którzy poruszają się na granicy dobra i zła. Na czym polega dar Marcusa? Autor, pisząc o jego anomalii, tak naprawdę nazywa zdolność Marcusa do empatii, do wczuwania się w psychikę ofiary i zabójcy, znajdowania wskazówek tam, gdzie nikt nie pomyślałby, że istnieją. W rzeczywistości wskazówki, które znajduje ksiądz-detektyw, mają taką spójność, że nie jest to tylko talent… 

            Tym razem Marcus zajmuje się zniknięciem pewnej studentki, Lary. Wszystko wskazuje bowiem na to, że została uprowadzona i może podzielić los czterech kobiet, które w przeciągu ostatnich sześciu lat zostały zamordowane. Gdzie obecnie znajduje się Lara? Czy faktycznie została uprowadzona? A jeśli tak, to czy jeszcze żyje? Pytań jest jednak więcej. Co łączy sanitariuszkę Monikę z mężczyzną po zawale, do którego została wezwana? Czemu na jego piersi wytatuowane zostały słowa „Zabij mnie”? Dlaczego Marcusa ciągle nawiedza ten sam przerażający sen? Czy policjantka Sandra, przez przypadek zaplątana w śledztwo, dowie się, w jaki sposób zginął jej mąż i jakie odkrył tajemnice? I co z tym wszystkim ma wspólnego instytucja rzymskokatolicka, zwana Trybunałem Sumienia, poza tym, że jest bazą danych?

            Donato Carissi podążając za Philipem Zimbardo, słynnym amerykańskim psychologiem, dowodzi w swoich książkach, że co do istoty zła – mylimy się. I to podwójnie. Mylimy się sądząc, że jest ono cechą, i że jest ono obce naszej naturze. Że nikt i nic nie przeciągnie nas na złą stronę, bo nie mamy takich skłonności, nie jesteśmy przecież zdolni do okrucieństwa. Wierzymy, że zło czynią tylko źli ludzie: sadyści, psychopaci, okrutnicy. Jednak codzienne życie pokazuje – a wiele eksperymentów z psychologii społecznej to potwierdza – że najczęściej zło czynią zwyczajni ludzie. I wynika ono z pokusy, z danej sytuacji. Możemy całe życie przeżyć i nie dowiedzieć się, do czego jesteśmy zdolni, bo nigdy nie znajdziemy się w pewnych sytuacjach. Sytuacja bywa jak choroba, czasem trudno jej nie ulec. Jak trafnie zauważył Stanisław Jerzy Lec „na drodze najmniejszego oporu zawodzą najsilniejsze hamulce”. Tym bardziej, że zarażanie złem dokonuje się stopniowo. Krok po kroku poddajemy mu się, zazwyczaj nieświadomi tego, co się z nami i wokół nas dzieje. A zło często nie wygląda na to, czym rzeczywiście jest. Ubiera się w piękne ramy idei, ukrywa we frazesach. Kusi w nieoczekiwanych momentach, poprzez tych, którym ufamy. I nie wymaga od nas żadnych czynów. Bo wystarczy nic nie robić, gdy komuś obok dzieje się krzywda. Philip Zimbardo pokazał krok po kroku, jak przebiega proces uwodzenia zwykłych ludzi przez zło. Jak sytuacja sprawia, że normalni, mili ludzie czynią rzeczy, o które nigdy by siebie nie podejrzewali. A przecież „Potwory także były kiedyś dziećmi (…)”  – napisał Donato Carissi w książce „Trybunał dusz”.

               Religioznawca Prof. Zbigniew Mikołejko problem zła wyjaśnia w taki sposób: „Począwszy od zaratustrianizmu, przez judaizm, chrześcijaństwo i islam – dobro jest uosobione. Ale też od początku sprzeciwia się mu zło. A więc i zło toczące bój z Bogiem zostaje upostaciowione. Pojawia się ten, którego z greckiego nazywamy diabolos, czyli rozdwojnik i potwarca. A poza tym, że sprzeciwia się Panu dobra, ma szczególne cechy. Niby jest postacią, ale także – nicością. Św. Augustyn twierdził, że zło to w istocie brak dobra, czyli niebyt – bo inaczej musiałoby być dziełem Bożym. A więc idąc tym śladem, powiemy, że diabeł jest nicością. To pierwszy paradoks. Jest też drugi: diabeł niby jest osobą, ale piekielnie rozmnożoną. Kim jest szatan w Starym i Nowym Testamencie? Demonem, zabójcą siedmiu mężów Sary, duchami Elilim, włóczącymi się po ruinach Babilonu – ma wiele imion. Pamiętamy, kiedy Jezus wypędza demona z opętanego z Gerazy. >Jak ci na imię?< – pyta. >Legion, bo jest nas wielu< – jest więc diabeł niepochwytny. Miotający się między nicością a istnieniem, między jednością a wielością. Ale jakie jest jego jestestwo? Oczywiście wyobraźnia ludzka, zwłaszcza ludowa, chwacko sobie z tym poradziła, wspomagana przez antypogańską postawę Kościoła, który od antyku jak lodowiec przesuwa się przez Europę. Część bogów pogańskich zostaje zdemonizowana: zmienia się w ikony piekielnych mocy. Mamy też istoty kozłowate, świniowate, ogoniaste, kopytne ze średniowiecznych wyobrażeń. Dziś wydają się śmieszne, wówczas budziły grozę. Podobnie jak cały entourage: piekielna rezydencja, smoła, ogień…

Jest też inny obraz szatana, zaczerpnięty z >Raju utraconego<. Milton pokazuje diabła nie do końca złego, który przygląda się miłości Ewy i Adama, który waha się, czy sprowadzić na nich zło. Wcześniej zaś widzimy diabelskie zastępy, które przed bitwą z aniołami śpiewają przy ognisku żałośnie, serdecznie – jak ludzie, którzy mają zniknąć. My zawsze widzimy diabła w jednoznaczności: zło–dobro, które nie mogą mieć ze sobą nic wspólnego – a Milton idzie tropem chrześcijańskiej szansy dla diabła, którą widzimy np. u św. Franciszka, kiedy mówi: >I ty, diable, nie trać nadziei, też możesz być zbawiony<” (Tygodnik Powszechny TP 42/2011).

            Dzisiejsza wyobraźnia ironicznie odnosi się do dawnych upostaciowań diabelstwa. Widzimy to np. w filmie „Adwokat diabła”, gdzie szatan jest arcyludzki. Dziś szatan jest więc albo człowiekiem, albo abstrakcją. Współcześni teolodzy i filozofowie mówią: piekło to stan duszy. A gdzie diabeł, widły i rogi, siarka i smoła? – pytają tradycjonaliści. Można powiedzieć ironicznie, że nawet w Kościele szatan zatracił funkcję moralizatorską i wychowawczą. Tradycyjnie diabeł występuje w podwójnej i jakby wewnętrznie sprzecznej roli: wciąga w studnię grzechu, a jednocześnie jest tym, który doświadcza i przed grzechem na swój sposób przestrzega. To znów szczególna niejednoznaczność tej postaci. Przecież w Księdze Hioba diabeł działa niejako w porozumieniu z Bogiem. Ale tak naprawdę to my sami tam majstrujemy z diabłem, bo kto tak naprawdę doświadcza Hioba? Jego przyjaciele, a nawet żona!

            Świat wypełniony jest dobrem i złem od zawsze. Według mnie, zło rodzi się z potrzeby władzy, dominowania nad innymi. Polega na intencjonalnym wykorzystywaniu posiadanej władzy po to, by umyślnie krzywdzić ludzi. Szkodzić im: albo fizycznie – ranić, torturować, zabijać, albo psychologicznie – poniżać, niszczyć ich przekonania, religię. Większość z nas, niestety, daje się uwieść władzy – uczuciu mocy, przewagi nad innymi, którą władza daje. To nie samo zło, lecz władza nas fascynuje, władza nad ludźmi czy naturą i proces jej wykorzystania w jakiś nowy sposób. Mężczyźni częściej czynią zło, bo częściej posiadają władzę.

            Kiedy czyta się książkę „Trybunał dusz”, czytelnik podejmuje grę z Sandrą i Marcusem, próbując rozszyfrowywać wskazówki, aby móc wydedukować zabójcę zanim zrobią to bohaterowie książki, a to przecież część zabawy, jaką daje czytanie kryminałów. W książce istnieją teorie spiskowe, korupcja i tuszowanie przestępstw, z którymi należy się mierzyć. Fabuła opiera się na koncepcji, że bez człowieka nie ma zła. Co ciekawe, na światło dzienne wychodzą mało znane aspekty Kościoła katolickiego. Jest też oczywiście Rzym, który ma swój własny charakter. Zarówno to nowoczesne miasto, jak i to antyczne, łączą się ze sobą i opowiadają własną historię. Będąc w Wiecznym Mieście, łatwo jest sobie wyobrazić sceny, które wyłoniły się z tej historii. Jednak piękno książki, której akcja rozgrywa się w Rzymie, polega na tym, że jest ona tak ikoniczna, że miejsca te z łatwością przywołują wspomnienia ze spacerów po uliczkach Wiecznego Miasta. Jest ciekawie, inteligentnie i jest tajemniczo. W tym krótkim zdaniu zawiera się zasadniczo wszystko, co trzeba wiedzieć o „Trybunale dusz”. Dla tych, którzy rozważają sięgnięcie po tę pozycję, przyda się jeszcze jednak informacja – nie jest to lektura, którą szybko się zapomina i równie prędko przechodzi się po jej przeczytaniu do spraw codziennych.

 

 Polecam również:

„Zaklinacz” Książki i Psychoanaliza: Wyniki wyszukiwania: zaklinacz

„Hipoteza zła” Książki i Psychoanaliza: Wyniki wyszukiwania: hipoteza zła

 

 

           

           

 

 

 

Zaklinacz

 

„Zaklinacz”

Donato Carrisi

Autor/ urodził się 25 marca 1973 roku w mieście Martina Franca we Włoszech. Pisarz ukończył studia prawnicze o specjalności kryminologia i behawiorystyka. Już w okresie studiów zainteresował się teatrem i scenopisarstwem. Założył wówczas Grupę Teatralną Vivarte, na potrzeby której napisał kilka sztuk oraz musicali.

Tłumaczenie/ Jan Jackowicz

Tytuł oryginału/ it „Il suggeritore”

Tematyka/ „Czasami zło nas okłamuje, przyjmując kształt najprostszych rzeczy”. O tym, jak wiele prawdy kryje się w tych słowach, już wkrótce przekona się Mila Vasquez, młoda  policjantka, specjalistka w odnajdywaniu zaginionych dzieci. Wiele wymyślanych przez autora opowieści jest bardzo mocno opartych na faktach, na starych  sprawach, które badał jeszcze jako student.

Główny motyw/ Seryjny morderca bawi się ze śledczymi, pokazując raz po raz jak skrupulatnie wszystko zaplanował. Kryminolog Goran Gavila zawsze był dobry w dostrzeganiu niuansów, których nie byli w stanie zobaczyć inni, ale i dla niego ta sprawa okaże się ogromnym wyzwaniem. Donato Carrisi stawia na wyrazistych bohaterów, ale jednocześnie nie kreuje ideałów. Każdy dźwiga jakiś bagaż doświadczeń i problemów, z którymi musi się mierzyć i czasami spychać na boczny tor, w obliczu pojawiających się wyzwań. Sześć odciętych rąk zakopanych w ziemi. Pięć zaginionych dziewczynek. Kim jest ta szósta? Czy istnieje choć cień szansy, że jeszcze żyje? Na czele zespołu dochodzeniowego, do którego należy młoda policjantka Mila Vasquez, stoi profiler, doktor Goran Gavila, ekspert w odnajdywaniu zaginionych dzieci. Oboje zdają sobie sprawę, że przyjdzie im się zmierzyć z sadystycznym mordercą, który podsuwa tropy prowadzące do sprawców kolejnych zbrodni – tak zwanych porządnych obywateli. Mila i Goran nie mają jednak pojęcia, jak perfidna jest gra, którą prowadzi tajemniczy przeciwnik. I nie wiedzą, że w tej grze również im została przypisana określona rola.

Cytaty z książki charakteryzujące problematykę utworu:

„Ziemia oddawała jedynie szczątki w stanie rozkładu, ale źródło tego zła należy umiejscowić wcześniej, przed tą pełną niepewności, nierealną chwilą”.

„Czym one są? Zwyczajnym zjawiskiem. Ale także ofiarami iluzji. A trzeba uważnie przyglądać się iluzjonistom: czasami zło nas okłamuje, przybierając kształt najprostszych rzeczy”.

„(…) domy i żywoty mieszkańców były do siebie podobne”.

„To pierwsza rzecz, o której człowiek myśl, gdy staje w obliczu zbrodni przeciwko nieletnim. Własne dzieci”.

„Dworce są czymś w rodzaju przedpiekła, gdzie gromadzą się zagubione dusze w oczekiwaniu, że ktoś przyjdzie, żeby je stamtąd zabrać”.

„Ponieważ nadzieja zabija wolniej”.

„Śmierć to bardzo uwodzicielska pani”.

„Najczęściej wpisywanym do wyszukiwarek słowem jest <seks>. Drugim <Bóg>. I za każdym razem, kiedy Goran o tym rozmyślał, zadawał sobie pytanie, dlaczego ktoś miałby szukać Boga właśnie w Internecie?”.

„Gdyż za każdym cierpieniem stoi jakiś dramat, który powinien być uszanowany”.

„Dzieci potrafią wycisnąć szczęście ze wszystkiego, co im się przytrafia”.

„Seryjny morderca porusza się w świecie symboli”.

„To jest wpisane w ludzką naturę, rozmyślała. Trzeba żyć. Umarli zostaną pogrzebani i z czasem wszystko się zatrze. Pozostanie tylko niejasne memento w duszy, pozostałość nieuchronnego procesu wymuszonego przez instynkt samozachowawczy”.

„Nie wiedziała natomiast, że oko ludzkie wytwarza trzy rodzaje łez. Podstawowe, które bezustannie zwilżają i odżywiają gałkę oczną, odruchowe, płynące, gdy do oka dostanie się ciało obce, oraz uczuciowe – reakcja na ból i cierpienie. Te ostatnie mają inny skład chemiczny (…)”.

„Doszła do wniosku, że dobro i zło często się ze sobą mieszają. Że to pierwsze jest czasami narzędziem drugiego, i na odwrót”.

„Bóg milczy. Słychać tylko szept diabła…”.

„Mogę mieć wszystko, czego zapragnę. Ale właśnie dlatego nie wiem, co to jest pragnienie”.

„Władza i pragnienie są ze sobą związane. To rzeczy tej samej przeklętej materii”.

„Mają naszą miłość i opiekę, a wierz mi, kiedy boże stworzenie dociera do kresu swoich dni, nie potrzebuje niczego więcej”.

„Zło rodzi zło. To było zawsze jego głośną cechą”.

„Z rąk seryjnego mordercy nie uchodzi się z zżyciem”.

„Urodziłam się w miasteczku, w którym uroda może stać się przekleństwem”.

„Jest jeden powód dla którego kucyki tak bardzo podobają się dzieciom: nie rosną i na zawsze pozostają w zaczarowanym  świecie dzieciństwa. Stan godny pozazdroszczenia”.

„Wydaje nam się, że doskonale znamy osoby, z którymi obcujemy, a tymczasem nie wiemy o nich nic…”.

Wszystko zaczęło się od tego, że podczas studiów promotorem Donato Carrisi był profesor medycyny sądowej, który zaproponował mu, aby w ramach pracy magisterskiej opisał przypadek Luiggiego Chiattiego znanego, jako „Potwór z Foligno”. To był morderca dwójki dzieci. Autor przeprowadził z nim wywiady w więzieniu. Szokujące było już to, że z jego wypowiedzi bił narcyzm. Opowiadał o swoich zbrodniach z dumą, nie ukrywając żadnych szczegółów. Cieszył się, że w końcu ktoś go słuchał i znalazł uwagę, której szukał przez całe życie. Nagle stał się kimś ważnym, kimś o kim się mówi i do kogo się przychodzi. Po ich wspólnych rozmowach cały świat Carrisiego wylądował mu na głowie. Z jednej strony był poruszony emocjonalnie, a z drugiej czuł fascynację tym człowiekiem. Wtedy zaczął się zastanawiać, co tak bardzo pociąga go w tej postaci. Przede wszystkim jednak nurtowało autora, ile podobnego potwora ma w sobie. To się przecież tyczy nas wszystkich, bo z jakiegoś powodu ulegamy takiemu pierwotnemu złu. W przeciwnym razie nie czytalibyśmy, ani nie oglądalibyśmy tylu kryminałów.

Człowiek jest z natury zły. Wystarczy popatrzeć na to, co dzieje się wokół nas ostatnio – choćby ten wybuch epidemii, który całkiem dobrze demaskuje prawdziwą naturę człowieka. Okazuje się, że człowiek wcale nie jest istotą solidaryzującą się z innymi. Przeciwnie, jest dosyć bezwzględny – egoistycznie skupia się na sobie, zamiast okazać troskę o innych, szczególnie tych słabszych. Dba tylko o siebie, a inni po prostu go nie obchodzą. Inspirację do pisania Donato Carrisi znajduje w prawdziwych postaciach i wydarzeniach. Zbrodnia i zbrodniarze działają na niego hipnotyzująco, bo zło ma wielką moc – czai się w każdym człowieku, zawsze gotowe, by wyrwać się spod kontroli i siać spustoszenie. Ludzie wolni od zła po prostu nie istnieją, dlatego wszyscy bohaterowie Carrisiego są w pewnym sensie przeklęci. Jednak główny bohater jego powieści – czarny charakter, zakulisowy siewca zła – pozostaje niewidoczny i niemy, ponieważ przez większą część powieści jego anonimowość ma nam dać do zrozumienia, że tym mordercą może jesteśmy my sami. Budzi strach, ale jego obecność jest zaledwie zasugerowana. To postać rodem z najlepszego horroru: przyczajona w ukryciu i stamtąd pociągająca za sznurki. Z kolei ofiary zawsze są młode i nieskazitelnie niewinne, tak żeby czytelnik odebrał ich śmierć jako wyjątkową krzywdę i niesprawiedliwość. W obliczu bezsensownego zła, jakie spotkało ofiary, czytelnik ma odczuć ból, wściekłość i szok. Tragedia ofiar budzi w czytelnikach dobro, postępowanie sprawcy wydobywa ich mroczne „ja” – tak Carrisi inteligentnie i bezlitośnie gra na emocjach tych, którzy sięgają po jego powieści.

Przechodnie odnajdują przerażający grób w pokrytym mgłą lesie. Pięć lewych rąk, pochowanych w kole, pięć ramion amputowanych zaginionym dziewczynkom. Każda ofiara była jedynaczką. Gavila, profesor i kryminolog i jego oddział są pewni, że to dzieło seryjnego mordercy. Po krótkim czasie zostaje znaleziona szósta ręka dziecka, którego zaginięcia nikt nie zgłosił, co daje nadzieję, że dziewczynka może wciąż żyje. Mila Vasquez, specjalistka od lokalizowania zaginionych dzieci, zostaje przydzielona do ekipy detektywów. Śledztwo rusza pełną parą, a zabójca rozpoczyna psychologiczną grę z detektywami.  Podsuwa im nowe tropy, a pomimo to wydaje się nieuchwytny. Starannie wybiera miejsca, w których ukrywa ciała ofiar. Okazuje się przy tym, że ich wybór nie jest przypadkowy, ukazuje bowiem niewykryte dotąd zbrodnie i ludzi, którzy je popełnili. Napotykamy na agenta handlowego, księdza, pomocnika murarza. Wszyscy oni wydają się porządnymi obywatelami i są przykładem na to, jak bardzo mogą mylić pozory.

Wszystko zaczęło się od wzmianki w prowincjonalnej gazecie o zniknięciu młodej uczennicy college’u dla dzieci z zamożnych rodzin. Wszyscy przypuszczali, że to ucieczka. Dwunastoletnia bohaterka miała na imię Debby. Jej koleżanki zapamiętały, że widziały ją, jak wychodziła po zakończeniu lekcji. W żeńskim internacie zauważono jej nieobecność dopiero podczas wieczornego apelu. Sprawa pod każdym względem przypominała jedno z tych wydarzeń, które kwitowane są krótkim artykulikiem na trzeciej stronie, po czym zainteresowanie słabnie w oczekiwaniu na przewidywane szczęśliwe zakończenie. Ale potem zaginęła kolejna dziewczynka, Anneke. Doszło do tego w małej osadzie, składającej się z drewnianych domów i białego kościoła. Anneke miała dziesięć lat. Z początku myślano, że może zabłądziła w lesie, po którym często jeździła na rowerze górskim. W poszukiwaniach uczestniczyli wszyscy mieszkańcy. Bez skutku. Zanim ktokolwiek zdał sobie sprawę z tego, co się naprawdę dzieje, wydarzyło się to znowu.

Trzecia dziewczynka miała na imię Sabine i była najmłodsza ze wszystkich. Siedem lat. Stało się to w mieście, w sobotni wieczór. Rodzice zabrali ją do wesołego miasteczka, jak wiele innych rodzin mających dzieci. Tam wsiadła na konika karuzeli, która była zapełniona dziećmi. Jej matka patrzyła, jak mija ją po raz pierwszy, i pomachała jej. Potem pokazała się po raz drugi i matka pomachała znowu. Gdy konik wrócił po raz trzeci, Sabine nie było. Dopiero wtedy ktoś pomyślał, że zniknięcie trzech dziewczynek w ciągu zaledwie trzech dni jest dziwne.

Podjęto poszukiwania dziewczynek na szeroką skalę. Ukazały się apele w telewizji. Od razu zaczęto mówić o jednym lub kilku maniakach, może nawet o bandzie. W rzeczywistości brakowało elementów, które pozwoliłyby sformułować dokładniejszą hipotezę śledczą. Policja udostępniła linię  telefoniczną przeznaczoną do zbierania informacji, także od anonimowych informatorów. Były setki sygnałów, na sprawdzenie wszystkich potrzeba było miesięcy. Ale żadnego śladu dziewczynek. Co więcej, ponieważ zaginęły w różnych miejscach, lokalne posterunki policji nie mogły się porozumieć co do jurysdykcji. Dopiero wtedy działania podjęła jednostka śledcza badająca poważne zbrodnie, którą kierował inspektor Roche. Przypadki zaginięć nie wchodziły w zakres jego kompetencji, ale narastająca psychoza sprawiła, że zrobiono wyjątek.

Roche i jego ludzie zajmowali się już sprawą, gdy zniknęła dziewczynka numer cztery: Melisa była najstarsza, miała trzynaście lat. Jak w przypadku wszystkich dziewczynek w jej wieku także jej rodzice zakazali wychodzenia wieczorem, obawiając się, że mogłaby paść ofiarą maniaka, który terroryzował kraj. Zakaz ten zbiegł się jednak z dniem jej urodzin, a Melissa miała na ten wieczór inne plany. Wraz z koleżankami zaplanowała wymknięcie się z domu, żeby świętować urodziny w kręgielni. Zjawiły się tam wszystkie. Nie pokazała się tylko Melissa.

Rozpoczęto polowanie na potwora, często chaotycznie i improwizowane. Do działania ruszyli sąsiedzi, gotowi także dokonać samosądu. Policja ustawiła blokady na drogach. Zaczęto przeprowadzać dokładniejsze kontrole osobników skazanych w przeszłości albo podejrzanych o przestępstwa przeciwko nieletnim. Rodzice nie mieli odwagi pozwalać dzieciom na wyjście z domu nawet do szkoły. Wiele szkół zamknięto z powodu małej frekwencji. Ludzie opuszczali domy tylko wtedy, gdy było to absolutnie konieczne. W pewnych godzinach małe i duże miasta pustoszały.

Przez kilka dni nie było doniesień o nowych zniknięciach. Wielu zaczęło myśleć, że podjęte środki i zabezpieczenia odniosły skutek, pozbawiając maniaka odwagi. Mylili się. Porwanie piątej dziewczynki było najbardziej sensacyjne. Miała na imię Caroline i jedenaście lat. Została porwana z własnego łóżka, gdy spała w pokoju sąsiadującym z sypialnią rodziców, którzy niczego nie zauważyli. Pięć dziewczynek uprowadzonych w ciągu tygodnia. A potem siedemnaście dni spokoju. Aż do tej chwili. Aż do pięciu rąk zakopanych w ziemi. Debby. Anneke. Sabine. Melissa. Caroline. Od tej chwili było jasne, że nie chodzi o zwykłe zaginięcia.

Od samego początku wydawało się śledczym, że jest w tym jakiś „sens”. Pięć rąk zakopanych w ziemi. Członki. Bez ciał. Można by pomyśleć, że brak w tym logiki. Bez ciała nie ma twarzy. Bez twarzy nie ma konkretnych jednostek, nie ma osób. Nie można spojrzeć im w oczy. Nie można nawet stwierdzić, że są takie jak my. Ponieważ w istocie nie ma w tym niczego ludzkiego. Są tylko członki… Żadnego współczucia. Morderca pozostawił tylko strach i niepewność. Nie można poczuć litości dla tych małych ofiar. Chciał dać policjantom do zrozumienia, że nie żyją… Widzi w tym jakiś „sens”. Kiedy śledczy z ekipą kryminologów odkopywali ręce z masowego grobu tysiące ptaków w ciemnościach, zmuszonych było do krzyku wokół świateł bijących od zapalonych lamp, które nie miały się w tej godzinie pojawić. Śledczy nie widzieli tych ptaków, ale one obserwowały ich ze swoich gniazd. Czym one byłe? Symbolem?  Zwyczajnym zjawiskiem? Nie, one także były ofiarami iluzji. A trzeba uważnie przyjrzeć się iluzjonistom: „czasami zło nas okłamuje, przybierając kształt najprostszych rzeczy”. Każdy seryjny morderca ma „plan”, precyzyjny szablon, który dostarcza mu satysfakcji, napawa dumą. Najtrudniejszym zadaniem dla śledczych jest zrozumieć tę jego wizję. Właśnie, dlatego przybył na miejsce zbrodni najbardziej doświadczony kryminolog profesor Goran. Został wezwany, aby odkrył to niewytłumaczalne zło, wykorzystując swoją wiedzę.

Jak wszyscy kryminolodzy, którzy pracowali dla policji, miał własne sposoby pracy. Doświadczenie podpowiadało mu, że po pierwsze, należy przypisać zbrodniarzowi jakieś cechy, aby nadać jego rozwodnionej i nieokreślonej sylwetce ludzki rys. Albowiem w obliczu tak okrutnego i bezinteresownego zła zawsze ma się skłonność do zapominania, że jego sprawca, podobnie jak ofiara, jest osobą, która często prowadzi normalne życie, ma pracę, a może nawet rodzinę i dzieci. Na poparcie tej tezy można przytoczyć akta śledczych, którzy podkreślali, że prawie za każdym razem, gdy aresztują seryjnego mordercę, jego sąsiedzi, domownicy i członkowie rodziny twardo lądują na ziemi. Określamy ich mianem potworów, ponieważ oceniamy ich, jako ludzi nam dalekich, chcemy, żeby byli „inni”. Tymczasem oni przypominają nas wszystkich i pod każdym względem. Wolimy jednak wykluczyć myśl, że ktoś podobny do nas jest zdolny do takich rzeczy. Służy to po części rozgrzeszeniu naszej natury. Antropolodzy nazywają to odpersonalizowaniem przestępcy i często jest to główna przeszkoda na drodze do identyfikacji seryjnego mordercy. Ponieważ człowiek ma słabe punkty i może zostać schwytany. A potwór nie.

Z tego powodu Goran zawsze wieszał na ścianie sali wykładowej czarno-białe zdjęcie dziecka, pucołowatego bobasa: bezbronne, ludzkie, małe. Jego studenci widywali je codziennie i w końcu przywiązywali się do tego obrazka. Gdy – mniej więcej w połowie semestru – ktoś zbierał się na odwagę, żeby zapytać, co to za dziecko, Goran rzucał im wyzwanie, żeby zgadli. Odpowiedzi były najróżniejsze i najbardziej fantastyczne. A jego bawiły miny, gdy wyjawiał im, że ten dzieciak to Adolf Hitler. W okresie powojennym nazistowski przywódca stał się w zbiorowej wyobraźni potworem i przez całe lata narody, które wyszły z wojny, jako zwycięzcy, sprzeciwiały się przedstawianiu innego jego obrazu. Dlatego nikt nie znał zdjęć Führera z okresu dzieciństwa. Potwór nie mógł być kiedyś dzieckiem, nie mógł żywić uczuć innych niż nienawiść ani prowadzić życia podobnego do egzystencji swoich rówieśników, którzy później mieli stać się jego ofiarami. Wiele osób rozumie „humanizowanie” Hitlera, jako „usprawiedliwianie” go. Tymczasem społeczeństwo pragnie, aby skrajne zło nie znalazło wytłumaczenia ani zrozumienia. A tego rodzaju próba oznacza poszukiwanie jakiegoś usprawiedliwienia również dla niego.

Kiedy trwają poszukiwania zaginionych dziewczynek liczy się chociażby na mały trop, który pozwoli pchnąć trudne śledztwo do przodu. Mila Vasquez, która specjalizuje się w odnajdywaniu dzieci zauważyła, że dziewczynki zostały porwane z rodzin o różnej pozycji społecznej, o zróżnicowanych dochodach i poziomie życia. Spostrzegła, że rodzice zaginionych dziewczynek mają tylko jedno dziecko, kobiety były grubo po czterdziestce, biologicznie pozbawione nadziei na nową ciążę. Małżonkowie zaginionych dzieci będą musieli pamiętać o tym, co im zrobił, do końca swoich dni. Morderca powiększył ich ból, zabierając przyszłość. Pozbawił ich możliwości przeniesienia pamięci o sobie na przyszłe lata, przeżycia własnej śmierci… I cieszył się tym. To nagroda za jego sadyzm, źródło jego rozkoszy.

Z literatury na temat seryjnych morderców, łącznie z filmowym opracowaniem ich sylwetek, wiadomo, że seryjny morderca zawsze stara się znaczyć swoją drogę, pozostawiając śledczym kilka ścieżek, którymi mogą podążać… Każdy pozostawiony znak możne określać pewien modus operandi. Zanim morderca zacznie szukać przedmiotu swego pożądania w realnym świecie, przez długi czas tylko go sobie wyobraża. Wiemy, że wewnętrzny świat seryjnego zabójcy jest kłębowiskiem bodźców i napięć, ale kiedy jego wnętrze nie może już go pomieścić, nieuchronnie następuje przejście do działania. Życie wewnętrzne, jego urojenia biorą w końcu górę nad życiem realnym. To wtedy seryjny morderca zaczyna modelować rzeczywistość, która go otacza, według swoich wyobrażeń. W książce „Zaklinacz” Donato Carissi oparł myślenie mordercy na karze, nie wybierał dziewczynek, ale ich rodziny. Jego prawdziwym celem byli rodzice, którzy postanowili mieć tylko jedno dziecko. Chciał ich ukarać za egoizm…

Powieść od początku nie pozostawia wątpliwości, że jest przemyślana w najdrobniejszych szczegółach. Carissi korzysta z kilku form narracji, aby urozmaicić treść, stąd też poza klasycznym śledzeniem poczynań detektywów przytaczanie raportów czy strategia punktowego uzupełniania psychologii mordercy – w myśl koncepcji niejawnego, urywanego pisania o nim, czasem wchodzenia w przestrzeń zbrodni niebezpiecznie blisko, poniekąd towarzyszenia sprawcy w ukartowanej po mistrzowsku grze. Jedyny minus, na który natrafiłem podczas czytania „Zaklinacza” jest rozdział (na szczęście krótki) poświęcony medium zakonnicy w celu osiągnięcia przełomu w śledztwie. Kryminolodzy powinni bardziej polegać na empirycznych dowodach.

 

 

Hipoteza zła

 

„Hipoteza zła„

Donato Carrisi

Autor/ Donato Carrisi urodził się w 1973 roku we włoskiej miejscowości Martina Franca. Obecnie mieszka w Rzymie. Ukończył studia prawnicze, w ramach których skupił się na kryminalistyce i behawioryzmie. W tamtym okresie założył Grupę Teatralną Vivarte, w której spełniał się jako autor sztuk i musicali. Związany z telewizją jako scenarzysta takich seriali jak Casa Famiglia, Il Croupier Nero, Falene, Nassirya i Squadra Antimafia.
Pierwszą powieść Donato Carrisi wydał w 2009 roku i był to duży sukces ze względu na ilość sprzedanych egzemplarzy oraz przekładów (na ponad 20 języków). W swojej powieściowej bibliografii ma następujące książki: Zaklinacz, Hipoteza zła, Trybunał dusz, Łowca cieni.

Tłumaczenie/ Jan Jackowicz

Tytuł oryginału/ it „L'ipotesi del male“.

Tematyka/ Hipoteza zła głoszona w książce Donato Carrisiego, o takim samym tytule, obejmuje wszystkie istoty żyjące na świecie, jednakże najbardziej dotyka ludzi, gdyż tylko oni mają wolną wolę i wybór, którego mogą dokonać nie instynktownie, a z pełną świadomością. Według tego twierdzenia zawsze kiedy czynimy dobro, gdzieś na świecie, dla równowagi, dokonuje się akt przemocy. Czy dobro może ostatecznie zwyciężyć? Czy do końca świata ten spór nie znajdzie rozwiązania? Są to podstawowe pytania, które krążą nam po głowie w trakcie lektury „Hipotezy zła". Główną bohaterkę utworu, Milę Vasquez, poznajemy w pierwszej powieści kryminalnej Carrisiego, czyli w „Zaklinaczu". Od naszego ostatniego spotkania z nią mija siedem lat, policjantka nadal zajmuje się sprawami zaginionych ludzi i tkwi w „Przedpieklu”, najgorszym wydziale, gdzie ściga się nie przestępców a „uśpionych", ludzi, których „połknął" mrok.

Główny motyw/ Pewnego dnia pełniąca funkcję telefonistki w siedzibie wydziału Clara Salgado odbiera dość nietypowe połączenie, którego wykonawcą jest dziesięcioletni Jes Belman, dzwoniący z rodzinnego domku letniskowego. Chłopiec dzwoni w celu poinformowania pani funkcjonariusz o tym, że pewien obcy pan, który przed chwilą jadł z nim śniadanie, parę godzin wcześniej wybił w pień całą najbliższą rodzinę Jesa. Mało tego, nieznany mężczyzna sam wręczył chłopcu telefon do ręki, jednocześnie każąc mu podać policji swoje dane personalne! Niedługo później sprawa trafia na biurko Mili Vasquez. Dlaczego? – mógłby ktoś zapytać. Ano dlatego, że mężczyznę, który zaszlachtował rodzinę Belmanów, nasza pani detektyw widzi dzień w dzień, wpatruje się on w nią bowiem z jednego ze zdjęć zawieszonych na ścianach Przedpiekla. Zaginął siedemnaście lat wcześniej.

Cytaty z książki charakteryzujące problematykę utworu:

„Często w tych obrazkach ze świata fantazji kryło się rzeczywiste życie”.

„(...) nadzieje na zrobienie kariery nikną, gdy ze ścian wpatrują się w ciebie niewyjaśnione śledztwa”.

„W sytuacjach zagrożenia najczęstszą reakcją nie jest obawa, lecz niedowierzanie”.

„Instynkt macierzyński przeważył nad instynktem przeżycia”.

„Bez względu na to, jak daleko się ucieknie, dom jest miejscem, które podąża za nami wszędzie tam, gdzie idziemy. Możemy często zmieniać miejsce zamieszkania, ale zawsze istnieje to jedno, z którym pozostajemy związani na zawsze. Jakbyśmy to my należeli do niego, a nie na odwrót. Jakbyśmy składali się z tych samych materiałów – ziemi zamiast krwi, drewna w stawach, cementu w kościach”.

„Pod pewnymi względami te książki były balastem zapewniającym zakotwiczenie w życiu, ponieważ miały jakieś zakończenie”.

„Gdyż ktoś, kto naprawdę kocha, potrafi też nienawidzić”.

„Nie nasza wina, że jesteśmy tacy, jacy jesteśmy. Zależy to zawsze od tego, kto poprzedzi nas na tym pieprzonym świecie”.

„Wszyscy nosimy maskę, żeby ukryć pod nią to, co w nas najgorsze. Maską Ericka były miętowe cukierki”.

„Dzień poprzedzający koniec świata jest zazwyczaj spokojny”.

„Wyglądało to tak, jakby nigdy nie istnieli, a tylko pojawili się następnym razem, żeby zniknąć znowu. Ponieważ byli pozbawieni wszelkiego znaczenia, co jest dużo gorsze niż bycie niewidzialnym. Skazani na to, żeby nie pozostawiać żadnego śladu w życiu innych”.

„Także to, co niebezpieczne, może wydawać się piękne”.

„Sen jest stanem, w którym wszyscy jesteśmy najbardziej bezbronni”.

„Hipoteza zła stwierdza w istocie, że: >Dobro doznawane przez jednych zbiega się zawsze ze złem doznawanym przez innych, ale ważność zachowuje także twierdzenie odwrotne<”.

„Przecież nieszczęścia innych interesują nas tylko o tyle, o ile odbijają nasze własne”.

„Być może jednak rodzice są zawsze odpowiedzialni za to, co przydarza się ich dzieciom, z tego powodu, że powołali je do życia w świecie, który jest mroczny, okrutny i irracjonalny, w świecie, w którym wydaje się, że tylko zło ma jakiś sens”.

„Na tym świecie jest więcej diabłów niż w piekle”.

„Przesądom nie ulegają również zmarli, ponieważ nie może być większego nieszczęścia niż śmierć”.

„Koniec końców wszyscy pamiętają zawsze tylko nazwiska sprawców, a o ofiarach się zapomina”.

„Tak to już jest z dziećmi: jednego dnia proszą cię o kakao, a następnego domagają się niezależności”.

„Zawsze żądamy odpłaty za nasze uczucia, a kiedy zostajemy bez niej, uważamy to za zdradę”.

                Istnieje uczucie, którego każdy z nas prędzej czy później doświadcza w życiu: pragnienie zniknięcia. By uciec od wszystkiego. Zostawić wszystko za sobą. Ale dla niektórych nie jest to tylko przelotna myśl. Staje się obsesją, która ich pożera i pochłania. Ci ludzie znikają w ciemności. Nikt nie wie dlaczego. Z drugiej strony Mila Vasquez jest otoczona ich spojrzeniami. Za każdym razem, gdy stawia stopę w biurze osób zaginionych, w którym pracuje, setki oczu wpatrują się w nią ze ścian Przedpiekla, pokrytego fotografiami. Ona nie potrafi o nich zapomnieć, zadając sobie pytanie w jaki sposób i dlaczego rozpłynęli się w powietrzu? Może dlatego Mila jest najlepsza w tym, co robi: w polowaniu na tych, o których świat zapomniał. Ale co, jeśli nagle niektórzy z nich wracają z mrocznymi zamiarami? Wyglądają identycznie jak wcześniej, ale zniknięcie spowodowało, że zło ich zmieniło. Książka stawia trzy pytania: Kto ich porwał? Gdzie byli przez cały ten czas? I dlaczego wrócili?

Kryminalna zagadka w książce „Hipoteza zła” obraca się wokół seryjnego mordercy. Trafiamy do Przedpiekla, czyli biura osób zaginionych w siedzibie policji federalnej. Ściany biura zdobią fotografie tych, którzy zniknęli bez wieści. Podobna sala znajduje się w lokalnej kostnicy w pomieszczeniu numer 13. Trafiają tam ciała tych, których nie udało się zidentyfikować, tak zwani „uśpieni". To czyściec – nie da się go opuścić, zanim ktoś nie wypowie imienia zmarłego.

Punkt wyjścia, przyznać trzeba, mroczny. Dalej jest co najmniej równie mroczno. Zaczyna się od rzezi w podmiejskim domku. Gdy wydaje się, że za zbrodnią kryje się morderca masowy (od seryjnego różni go to, że wybucha raz, dokonuje masakry i znika), pojawiają się kolejne ofiary, pozornie niezwiązane z zabójstwem szefa koncernu farmaceutycznego. Okazuje się, że za morderstwami stoją ludzie, którzy przepadli przed laty – nie byli nikomu potrzebni, właściwie nikt nie zauważył ich braku, zaoferowano im nowe życie, a teraz z niewiadomych powodów wracają jako zabójcy.

Sprawa wiąże się zaś z dawno umorzonym śledztwem, mającym konsekwencje dla co najmniej czworga wysoko postawionych funkcjonariuszy policji. Mila Vasquez, ze swym nieudanym życiem osobistym, jest nie tylko ścigającą, ale i potencjalnym materiałem na kolejną ofiarę tajemniczego Kairusa, tym bardziej że do pomocy ma tylko skompromitowanego policyjnego wyrzutka Simona Berisha, którego koledzy podejrzewają o korupcję (choć nie został wyrzucony, to jako enfant terrible odgrywa w wydziale rolę przesłuchującego, w czym zresztą doszedł do mistrzostwa). Carrisi intrygę zaplata z wielką wprawą. Nie sposób się domyślić, kto jest guru sekty zwanym Panem z Dobranocki, Magiem czy też Kairusem. Może Pan z Dobranocki tak naprawdę nie istnieje? I czy w ogóle dotarcie do jądra sekty pozwoli zatrzymać spiralę przemocy? Czy zło da się pokonać i czy dobro nie powróci jako zło? Napięcie spada dopiero pod koniec, ale „Hipoteza zła" dostarcza rozrywki, której oczekuje czytelnik od dobrego thrillera. Niejako przy okazji Carrisi flirtuje z literaturą wysoką i antropologią, przywołując zabarwioną gnozą teorię dobra i zła, a także odwołując się zręcznie do „Moby Dicka" Hermana Melville'a.

W swoim domu zostaje zamordowany biznesmen, jego żona oraz dwójka starszych dzieci. Morderca oszczędził tylko najmłodszego synka po to, aby pomógł on policji ustalić sprawcę zbrodni. Detektyw Mila Vasquez, idąc tropem pozostawionej wskazówki, odkrywa następne morderstwo. Jego ofiarą pada adwokat znany z tego, że pogrążał przed sądem kobiety i bronił przed wysokimi karami znęcających się nad nimi mężów. Sprawczyni przestępstwa, popełnia samobójstwo na oczach Mili, pozostawia jednak wskazówkę umożliwiającą odkrycie kolejnego zabójstwa… Odsunięta od sprawy Mila podejrzewa, że morderstwa mają związek z toczącym się dwadzieścia lat wcześniej śledztwem dotyczącym zaginięć osób, które łączyło to, że cierpiały na bezsenność. Do wszystkich ofiar miał dzwonić  tajemniczy Zaklinacz z pytaniem „Czy chciałbyś rozpocząć nowe życie?”. Odpowiedź brzmi: „A kto by nie chciał”.

Autorowi udaje się zręcznie wniknąć w psychikę Mili Vasquez, w jej nieumiejętność nawiązywania relacji międzyludzkich, w jej samookaleczenia, w trudności z zaakceptowaniem roli matki. Mila jest świadoma wszystkich swoich problemów, nigdy nie szuka rozgrzeszenia u innych. Element, który czyni ją jeszcze bardziej realną i ludzką. Postać Simona Berisha, z jego cichym znoszeniem obelg i zniewag, jest jednym z najciekawszych elementów fabuły. Jego sylwetka stanowi ważny punkt zwrotny dla postaci policjantki,  znajdującej się obok mężczyzny, który potrafi czytać w duszach otaczających go osób. Ich zawodowe i osobiste relacje kładą podwaliny pod postępującą ewolucję ich osobowości, które będą doskonałym punktem wyjścia dla kolejnych powieści poświęconych Mili Vasquez. Donato Carrisiemu udaje się rozwinąć oryginalną i pełną wydarzeń fabułę, destabilizując czytelnika w poszukiwaniu wskazówek i prowadząc go przez najciemniejsze i najbardziej kręte ścieżki ludzkiego umysłu. Decyzja o połączeniu rzeczywistości osób zaginionych z niejednoznaczną postacią, która ucieleśnia hipotezę zła („Dobro doznawane przez jednych, zbiega się zawsze ze złem doznawanym przez innych, ale ważność zachowuje także twierdzenie odwrotne.”) ma ogromne znaczenie. Śledztwo toczy się wzdłuż tej cienkiej linii z coraz bardziej niepokojącymi i osobistymi implikacjami. Powieść „dręczy” czytelnika strona po stronie, aż do nieco stonowanego, ale nie pozbawionego niespodzianek finałowego epilogu. Kim są: Roger Valin, Nadia Niverman, Eric Vincenti… „duchy”, które pojawiły się ponownie z odległej przeszłości i wyszły z ciemności, by dokonać okrutnej zemsty i bezwzględnych egzekucji, kierowane niewidzialną ręką zła?

            W tej powieści obserwujemy najmroczniejsze i najbardziej niewymowne zło, czytamy o kruchości ludzkiego umysłu i o tym, jak łatwo można go kształtować, jeśli znajdzie się w rękach niewłaściwej osoby. Po raz kolejny zło nie ma sklepienia ani głosu. Jest podstępne i małostkowe, działające w ukryciu i mające zamiar dotknąć, spalić i przemienić najbardziej kruche, odsłonięte i bezbronne dusze. Hipoteza zła głoszona w książce Donato Carrisiego, o takim samym tytule, obejmuje wszystkie istoty żyjące na świecie, jednakże najbardziej dotyka ludzi, gdyż tylko oni mają wolną wolę i wybór, którego mogą dokonać nie instynktownie a z pełną świadomością. Według tego twierdzenia zawsze kiedy czynimy dobro, gdzieś na świecie, dla równowagi, dokonuje się akt przemocy. Czy dobro może ostatecznie zwyciężyć? Czy do końca świata ten spór nie znajdzie rozwiązania? Są to podstawowe pytania, które krążą nam po głowie w trakcie lektury „Hipotezy zła".

            Dlaczego lubimy czytać kryminały? W kryminałach pociąga nas nie tylko emocjonująca fabuła i zwroty akcji, ale szerokie tło społeczno-obyczajowe, które obok zbrodni, staje się głównym składnikiem powieści. To okazja, aby zajrzeć do środka małej społeczności, obserwować zachowania ludzi i ich motywy, zobaczyć jak radzą sobie z problemami. Dobry kryminał, poszerzony o tło społeczno-obyczajowe i świetne portrety psychologiczne zbrodniarzy, ale i pozytywnych bohaterów, staje się powieścią psychologiczną. Od początku istnienia świata ludzie tworzyli legendy i baśnie o walce dobra ze złem. W ostatecznym rozrachunku dobro zwycięża, a zło zostaje pokonane. Tak jest także w powieściach kryminalnych, gdzie mimo turbulencji i przeciwności losu, zbrodniarze zostają złapani i ukarani. Dobro i sprawiedliwość triumfuje, pozytywni bohaterowie po raz kolejny odnoszą sukces.

Istnieje także inna teoria. Niewielu z nas zdaje sobie jednak sprawę, że w świetle badań psychologa ewolucyjnego Davida M. Bussa większość ludzi byłaby w stanie zabić. Według Bussa tysiące lat ewolucji nie wymazały z naszych mózgów tendencji do zabijania. „Nie zabijaj” – to przykazanie okazało się najbardziej rozpoznawalne wśród wszystkich dziesięciu... A w następnym rozdziale czytamy: „Idź do Kanaanu i zabij wszystkich, którzy tam są”. A więc jest to pole zamknięte. Kryminały bezwiednie pokazują jeden z najważniejszych mechanizmów psychologicznych zainstalowanych w mózgu każdego człowieka – tworzenie scenariuszy i planów morderstwa. Analizując ludzkie fantazje o zabijaniu, zastanawiam się, czy myśli, fantazje, sny, marzenia, dialogi wewnętrzne, plany i scenariusze dotyczące odebrania życia innej osobie wraz z rozpowszechnieniem kryminałów zostały przeniesione z ludzkiej psychiki na karty książek? Badania przeprowadzone wśród tysięcy osób reprezentujących sześć kultur i pochodzących z rozmaitych środowisk wykazało, że czytanie kryminałów pomaga ukierunkowywać mordercze zamiary i poszukiwać innych form rozładowywanie emocji; wreszcie, że w procesie podejmowania decyzji dotyczących tego, czy wprowadzić daną fantazję w życie, czy też pozostawić ją w sferze wyobraźni ogromną rolę odgrywa to czy w krymianałach zabójca zostaje złapany i czy wygrywa sprawiedliwość. Istotą kryminału jest przecież kwestia zmagania się dobra ze złem, prawdy z fałszem. To wymiar metafizyczny, którego nie należy lekceważyć. Potem są zbrodnia, zagadka, pościg, wina i kara. I nie waham się tego nazwać - sacrum. Wszystko inne to tylko rozpychanie kolanem tekstu.

            U Carrisiego nic nie jest takie, jak się wydaje, jego introspektywna wizja pozwala nam poznać bohaterów, zagłębiając się w ich głębię, aż do odkrycia ich najbardziej ukrytej strony. Na tym założeniu opiera się natura jego bohaterów, których tak naprawdę nie ma, za to na ich miejscu są prawdziwi ludzie z krwi i kości, którzy, jakkolwiek pozytywni, są ludźmi i wszyscy mają własne szkielety w szafie. Mila Vasquez jest tego symbolem: nieufna, bez krzty empatii, nie lubi być dotykana, pociąga ją otaczające niebezpieczeństwo i mrok. Jest w nieustannej walce ze sobą i ze swoimi demonami, by móc siebie zaakceptować i pokochać za to, kim jest. „Czasami trzeba zejść na dno piekła, żeby poznać prawdę o nas samych”. „Hipoteza zła” skłania do refleksji nad dwoistością dobra i zła: czy mogą one istnieć bez siebie, czy też są ze sobą nierozerwalnie związane? Gdyby na świecie był tylko jeden człowiek, byłby dobry czy zły? Pomiędzy tajemnicą a złem czytamy historię osadzoną na nowo w nieokreślonym miejscu, jakby po to, by pokazać, że zło czai się wszędzie.

„Sen jest stanem, w którym wszyscy jesteśmy najbardziej bezbronni” pisze Donato Carrisi w książce „Hipoteza zła”. Od czasu opublikowania przez Freuda książki „O marzeniu sennym” uznaje się powszechnie znaczenie snów, dlatego, że sen to osobiste przeżycie tego głębokiego, mrocznego fundamentu naszego nieświadomego życia. Tak jak mit jest publicznym snem, tak sen jest prywatnym mitem. Kryminały stały się snami-mitami świata. Snami archetypowymi, o wielkich ludzkich problemach, o lękach że zostaniemy zamordowani albo, że to my możemy komuś odebrać życie. Można zadać pytanie: czy oczy zaginionych osób spoglądające ze ścian sali zwanej Przedpiekłem nie przypominają ludzi, którzy zasnęli wiecznym snem? Czy zbudzić ich może tylko odszyfrowanie ich tożsamości i nadanie im imienia i nazwiska? Wśród śledczych rodzi się teoria, że może chodzić o organizację terrorystyczną i jej zemstę na społeczeństwie. Ale czy jest prawdziwa? A może seria morderstw zaczęła się dużo wcześniej, zanim w ogóle Mila pojawiła się na miejscu pierwszej zbrodni, wezwana przez kolegów? Co łączy dawnych zaginionych i obecne morderstwa? Intryga się zagęszcza, przybywa kolejnych tropów, robi się naprawdę przerażająco. Czyżby ktoś wykorzystywał powracających z „zaświatów” do swoich niecnych celów?